Trésors d'archives > Brezhoneg > Kantik kozh Kerzevot

Kantik kozh Itron Varia Kerzevot (1712)

 
 
Kantik kozh Itron Varia Kerdevot (1712)


Ar c'hantik-man a zo bet kavet ur skouerenn diouti nemetken. Adembannet eo bet tro ar bloavezhioù 1870 hag adnevesaet war an dro. Embannet ha studiet eo bet gant an Ao Favé, vikel en Erge-Vras hag ezel oberiant eus Société archeologique du Finistère. Aman e kavor ar skrid orin eus 1712 a gont deomp burzhudoù an Itron, met ivez mojenn ar Vosenn, mojenn an armel-aoter flamank, pirc'hirinaj martoloded Dugay Trouin ha diskar tour ar chapel. Evit-se ez a e dalvoudegezh kalz pelloc'h hag ur c'hantik ordinal.

CANTIC SPIRITUEL

E gloar Doue hac an Itron Varia Kdevot, pehini he deus ur Chapel caër e Parres Ergue-Vras equichen Quimper-Caurintin, e pehini e ra bemdez Miraclou bras.

Voar ton : Santes Mari, etc.

Vos omnes sitientes, venite ad aquas. C’hui oll pere oc’h-eus seyet, deut da efa d’ar Feunteun a vuez

1
Tad, Map, ha Spered-Santel, tri Ferson en un Doue,
M’ho suppli a vir galon hac a greis va ene
Da dirigea va memor ha ma ententamant,
Ma composin ur C’hantic d’ar Verc’hes puissant.

Père, Fils et Esprit-Saint, trois personnes en un seul Dieu
Je vous supplie de tout mon coeur et de mon âme
De diriger ma mémoire et mon entendement
Pour que je compose un cantique à la Vierge toute puissante.


2
Biscoas, Christenien, sioas ! n’hor boa brassoc’h ezom
Da supplia hor Salver hac ar Verc’hes e Vam,
Da rei ar c’hraç d’hon Roue da veza victorius
Var e oll ennemiet, adversouryen Jesus.

Jamais, hélas ! nous chrétiens nous n'avions eu autant besoin
De supplier notre Seigneur et la Vierge, sa mère,
De donner la grâce à notre roi pour qu'il soit victorieux
Sur tous ses ennemis, adversaire de Jésus.


3
Tristidiguez a velàn, allas ! pell so er bed,
Quernez hon eus bet ivez commancet da velet,
Assista a reomp bemdes en enterramanchou
Demeus a dud hor c’hanton, hac en o servichou.

Je vois de la tristesse hélas depuis longtemps en ce monde
Nous avons commencé a voir la famine parmi nous,
Nous assistons tous les jours à des enterrements
Et à des services mortuaires, de gens de notre contrée.


4
N’en deus nemet ar vocen n’on deus quet c’hoas guelet,
En hon touez er vro-mâ, Doue ra vezo meulet :
Pedomp an Dreindet Santel hac ar Verc’hes Vari,
Ma vezimp guitibunan preservet diouti.

Il n'y a que la peste que nous n'avons pas encore vue,
Parmi nous dans ce pays, que Dieu soit loué :
Prions la Sainte Trinité et la Vierge Marie,
Que nous soyons à tout jamais protégé de ce fléau.


5
Ar voyen d’en em assuri eus ar guir joaustet,
Ha da bossedi da jamæs ur peoc’h hir ha parfet,
Eo supplia ar Verc’hes da bidi evidomp,
Pa na veritomp siouaz ! e selle Doue ouzomp.

Le moyen de s'assurer de la vraie félicité,
Et de posséder à jamais la paix longue et parfaite,
C'est de supllier la Vierge de prier pour nous,
Quand on ne mérite pas hélas que Dieu nous regarde.


6
Meur a blaç santel dezi er bed a so savet,
Eleac’h ma zeo enoret, caret hac invoquet,
Eleac’h ma acord Doue, dre e intercession,
Graçou bras d’ar bec’herien p’e fedont a galon.

Plusieurs sanctuaires lui sont consacrées,
Où elle est honorée, aimée et invoquée,
Où Dieu accorde par son intercession
Des grâces importantes aux pêcheurs qui la prie du fond du coeur.


7
Hep choqui e nep fæçon Ilis Santel ebet,
Me souten goude calz a dud gant lealdet,
Emedi en hor c’hanton an Ilis devota
E deus ar Verc’hes Vari hac ar principala

Sans choquer d'aucune façon d'autres églises saintes,
Je soutiens comme beaucoup de gens et avec loyauté,
Que se trouve dans nos contrées l'église la plus dévote
Et la plus importante à la Vierge Marie.


8
Coms a ran deoc’h, Christenien, eus an Templ biniguet,
Tost da Guemper-Caurintin, Kdevot guir hanvet,
So batisset d’ar Verc’hes dre vir devotion,
An Ilis ancienna he deveus er c’hanton.

Je vous parle Chrétiens du temple béni,
Près de Quimper-Corentin, le village dévot le bien nommé,
Qui est bâti à la Vierge par pure dévotion,
L'église la plus ancienne qu'elle possède par ici.


9
C’huy Ergueiz-Gaberic, a bossed ar c’haera
Demeus an oll tensoriou a so war ar bed mâ,
Ar sourcen eus a c’hraçou an Drindet adorabl,
Elec’h ma arru bembe Miraclou surprenabl.

Vous, Gabéricois, vous possédez le plus beau
De tous les trésors qu'il y a dans ce monde
La source des grâces, la trinité adorable,
Où survient tous les jours des Miracles surprenants.


10
Un histor a rapporter dign da vea discleriet,
Penaus ar Verc'hes Vari,  evil ma vise goueet
Et c'hantoniou divar dro, Santela plaç e voa,
Elec’h ma cleo ar pec'hour gant carentez ha joa.
10
On rapporte une histoire digne d'être racontée:
Comment la Vierge Marie, pour que soit connue
Dans la contrée avoisinante, la plus sainte des places
Où le pêcheur peut l'entendre avec joie et amour



11
A lavaras expressamant d'eur munuser yaouanc
Ober dezi un ouvraich a vise excellant,
Un ouvraich ar parfeta a ouisie da ober,
Hac e vise paet en Eon gant Jesus he Mab-quer.
11
Dit expressément à un jeune menuisier
De lui façonner un ouvrage qui soit excellent
Le plus parfait qu'il sache faire
Et qu'il serait payé au ciel par Jésus son beau fils



12
Pa vise achu gantàn, e ambarqse timat
En ur chaloup var ar mor : chelaouet ar Miracl,
Ha Doue er c'honduje dan devota IIis
A oa d’ar Verc'hes Vari batisset e Breiz.
12
Quand il serait terminé, l'embarquer aussitôt
Dans une chaloupe sur la mer : écoutez le miracle
Et Dieu le conduisit à l'église la plus dévote
Qui était dédiée à la Vierge en Bretagne.



13
Pa voa voar ar mor ha guelet gant an dut,
Et teue ar Veleyen, Fabligen a bartout,
Mæs ne dostaas ous nicun quen na voa arruet
Person an Ergue-Vras ha Fabric Kerdevot.
13
Quand elle était sur mer au vu des gens
Des prêtres et des fabriciens accoururent de partout
Mais elle ne s'approcha d'aucun tant que ne fut pas arrivé
Le Recteur du Grand Ergué et le fabrique de Kdevot.



14
An ouvraich santel neuse d’an douar a abordas,
Ar Fabric a Kdevot ep dale er c'hemeras ;
E Kdevot e voa rentet gant ur pomp magnific,
Laqueet eo eoc’h an Auter da velet dar public.
14
Le saint ouvrage alors aborda à terre
Le Fabrique de Kerdévot s'en empara sans tarder
A Kerdévot on l'emmena en grande pompe
On le mit sur l'autel en vue du public.



15
Eürus bras o cavàn, habitantet Ergue,
Da veza, dre breferanç dan oll dud ar c’hontre.
Enoret demeus un IIis quer caër ha quer santel,
Mammen an oll miraclou ha graçou eternel.
15
Je vous trouve bien chanceux, habitants d'Ergué
D'être plus que tous les gens de la contrée
Honorés d'une église si belle et si sainte
La source de tous les miracles et des grâces éternelles.


16
Paressionis Elliant a ouffe lavaret
Peguer santel ar plaç-màn dar Verc'hez binniguet ;
Na dleont quet ancouât ar rest eus ho buhe
An obligation o deus da Vari, Mam Doue.
16
Les paroissiens d'Elliant sauraient dire
Combien ce lieu bénit à la Vierge est saint
Ils ne doivent pas oublier le reste de leur vie
L'obligation qu'ils ont envers Marie, la mère de Dieu.



17
Ataquet oant gueichal gant eur c'hlenvet cruel,
Ur pestilanç dangerus, commanç a rent mervel :
Quer stanc e varvent bemde quen na vanque loënet
Ha quiri d'o c'hass d’ar vorc'h d’an douar binniguet.
17
Ils furent attaqués il y a longtemps par une maladie cruelle
Une pestilence dangereuse, ils commencèrent à mourir
Ils moururent si nombreux qu'on manquait d'animaux
Et de charrettes pour les transporter au bourg en terre bénite.



18
Pa velzont an danger bras e oant oll da vervel,
O devoe recours ouzoc'h, Guerc'hes Sacr ha Santel,
En em voesla a resont gant cals devotion.
Da Kdevot d’ar pardon gant ho Frocession.
18
Quand ils virent qu'ils étaient tous en danger de mort
Ils eurent recours à vous Vierge sainte et sacrée
Ils firent le vœu d'aller avec beaucoup de dévotion
Au pardon de Kerdévot avec leur procession.



19
Er moment ma partijont eus parres Elliant,
Da vonet da Kdevot, o doa soulageamant,
Rentet pare ha dispos, ha yac'h eus ho c'hlenvet :
Guerc'hes Glorius Vari, ra viot binniguet.
19
Au moment où ils partirent de la paroisse d'Elliant
Pour aller à Kerdévot, ils furent soulagés.
Rendus guéris et dispos, et débarrassés de leur maladie
Vierge Glorieuse Marie, que vous soyez bénie


20
Ober a resont neuse eur vœu perpetuel,
Ma teusient ur veich bep bloas da Ergue, d’ho Chapel,
D'ho trugarecât, Guerc'hes, demeus ho tonæson,
Nobl ha partabI, Beleyen gant ho Frocession.
20
Ils firent alors le vœu perpétuel
Qu'ils viendraient une fois par an à Ergué en votre chapelle
Pour vous remercier, Vierge, de votre don
Nobles, roturiers et prêtres avec leur procession.



21
Meur a den bet massacret, ha voar ar mor beuzet,
Dre ho calloud, ô Guerc'hes ! so bet ressucitet ;
Calz e dud, dre accidant privet eus ar guelet,
O deveus e Kdevot ar sclærigen cavet.
21
Beaucoup de personnes massacrées ou qui ont péri en mer
Par votre pouvoir, o Vierge ! ont été ressuscitées
Beaucoup de gens, privés par accident de la vue
Ont retrouve la lumière à Kerdévot.



22
D’an dud troublet a squiant, ha memes foll rentet,
Kdevot so ordinal ur remed assuret ;
Hag an traou e ve laëret, pa vent gouestlet dezi,
Na ell quet e nep fæçon all laër o dransporti.
22
Pour les gens dérangés d'esprit et même rendus fous
Kerdévoi est d'ordinaire un remède assuré
Et les choses volées, quand elles lui ont été dédiées
On ne peul en aucune façon les transporter.



23
Davantaich an nep a gouez siouas en accidant,
Pe dalc'het var ar guele gant clènvet languissant,
So guelleet e Kdevot, pa zeuont a vir galon
Da c'houlen digant Mari e intercession.
23
De plus ceux à qui arrive un accident
Ou ceux qui doivent languir au lit à cause d'une maladie
On les voit à Kerdévot venir de bon cœur
Demander à Marie son intercession


24
Er Paressiou divoar dro un nombr bras a Gueriou,
En danger da veza laquet e poultr hag e ludu,
Siouaz ! dre un tan terrubl, a so bet sicouret
Er moment ma zint dan Templ a Kdevot gouestlet.
24
Dans 8 communes environnantes un bon nombre de villages
En danger d'être réduits en poussière et en cendres
Hélas par le feu terrible, ont été protégés
Quand ils ont été placés sous la protection du temple de Kerdévot.



25
Beza eus tud var an douar pere dre un domaich,
Pe dre ur fortun bennac a goll prest ho c'houraich,
Pe ma zint bet pell amser gant clênvet languisset,
Pe trist, melconiet, casi disesperet.
25
Il y a des gens sur terre qui, à cause d'un dommage
Ou par une quelconque infortune, perdent leur courage,
Ou, quand ils sont restés languir longtemps à cause de la maladie
Ou qu'ils sont tristes, mélancoliques, quasi désespérés



26
E Kdevot e caffint ar gonsolation,
Elec'h o zistrigiguez, m’ar deuont a vir galon,
Prosperite er bed-mân, er bed-all joausdet,
Rentet joaus ha contant, ha parfet a speret.
26

A Kerdévot ils trouvent consolation
Au lieu de la tristesse, s'ils viennent de bon cœur
Ils trouvent la prospérité en ce monde, et la joie dans l'autre
On les sent joyeux et contents et parfaits d'esprit.



27
Ouspen ar groaguez brases, pa vent estranch e poan,
O clasq digaç voar ar bed o bugale bihan,
A so a Kdevot diboanniet hep dale
Dre voyen ar Verc'hes Sacr : meulet ra vezo Doue.
27
De plus les femmes enceintes, quand elles ont énormément de mal
En essayant de mettre au monde leurs petits enfants
A Kerdévot elles sont soulagées sans tarder
Par la grâce de la Vierge sacrée : que Dieu soit béni !


28
Mæs bete vremâ ne meus quasimant lart netra ;
Chetu ar c'haëra miracl hac ar principala,
Ar pec'herien obstinet a chench oll o goal stat,
Pa zeuer d'ho recommandi d'ar Verc'hes honorabl.
28
Mais jusqu'à maintenant je n'ai quasiment rien dit
Voici le plus beau et le principal miracle :
Les pêcheurs obstinés changent tous leurs tristes conditions
Quand ils viennent se recommander à la Vierge honorable.


29
Me a brouv quememâ dre ar personachou
So bet ganti sicouret en ho necessiteou,
Me zisquei doc’h sclæramant quement a meus laret :
Clevit attantivamant, m'ho disclerio doc'h net.
29
Je prouve ceci par les personnes
Qui ont été secourues par elle dans leurs nécessités
Je vous montre clairement ce que j'ai dit
Ecoutez attentivement, je vais vous le dire tout net.


30
Ur soudard eus a Guemper, hanvet  autrou Deschamps,
O Visita Kdevot er c’horaïs divezàn,
En deus laret d’ar fabric e ze bet sicouret
Gant Mari, en e gampaign, er goan-mâ tremenet.
30
Un soldat de Quimper, du nom de Deschamps
En visitant Kerdévot au dernier carême
A dit au sacriste qu'il a été aidé
Par Marie, dans sa campagne de l'hiver dernier.


31
Ar soudardet a voa bet gant an autrou Duguay,
Na allent quet rancontri an hent da zont d'ar guer.
En danger da veza collet var ar mor perillus,
En em offret o deus bet dar Verc’hes glorius.
31
Les soldats avaient été avec Monsieur Dugay
Et ne trouvaient pas leur route pour rentrer à la maison
En danger de se perdre sur la mer périlleuse
Ils se sont voués à la Vierge glorieuse.


32
Deut int d’he zrugarecat, pa int deut da Guemper,
Roet o deus dezi e presant ur Chapelet caër,
Ha roet un offranç-all c'hoas ha guers Oferennou.
Soutenet-y c'hoas, Guerc'hes, en o oll combatou.
32
Ils sont venus la remercier quand ils sont venus à Quimper
Ils lui ont donné comme présent un beau chapelet
Et d'autres offrandes encore el l'argent de messes
Ils sont soutenus encore, Vierge, dans tous leurs combats


33
E mis c'huevrer diveza, chelaouet, me ho ped,
Un Den a Dreo Langolen eus a Barres Briec,
O vont gant e varc'h, un deiz, dar Foar da Gastellin
Oa var ar poent dangerus en ur stær da veuzi.
33
Au mois de février dernier, écoutez je vous en prie
Un homme de la Trêve de Langolen de la Paroisse de Briec
Allant avec son cheval un jour à la foire à Châteaulin
Etait en train de se noyer dans une rivière


34
Dre bermission Doue e arruas un den,
O velas o vont oc'h traon gant an dour, marc'h ha den,
Var e zaoulin e stouas, da Vari o gouestlas,
En he zi a Kdevot, ebars en Ergue-Vras.
34
Par la grâce de Dieu un homme survint :
En les voyant couler, homme et cheval,
Il s'agenouilla et fit un vœu à la Vierge

De Kerdevot au Grand Ergué.

35
Prest e voant da veza maro pa voant gouestlet dezi,
En instant ma int gouestlet, sicouret int ganti ;
Un dra, eme an den-mâ, dre bermission Doue.
Evel ur voguer creo o arretas en Eê.
35
Ils étaient presque morts quand on fit le vœu
Et à ce moment ils furent aidés par elle
Une chose, dit cet homme, avec la permission de Dieu
Comme un mur solide les arrêta dans le ciel.


36
Un nombr bras eus a dud a Guemper-Caurintin,
A Barres Sant-Evarzec hac a Ergue-Vihan,
A Ergue-Vras, a Vriec, a Barres Kerfeunteun,
Demeus a Barres Elliant hag a Barres Cuzon.
36
Un grand nombre de gens de Quimper-Corentin
De la paroisse de St-Evarzec, du Petit-Ergué
Du Grand-Ergué, de Briec, de la paroisse de Kerfeunteun
De la paroisse d'Elliant et de la paroisse de Cuzon


37
Deus o c'hlènvejou marvel a so bet delivret,
En o afflictionnou a so bet consolet,
Deus a pleuresi, terc'hen, pourpr ha pep seurt clènvet ;
E Kdevot e zint bet antieramant yec'heet.
37
De leurs maladies mortelles ont eté délivrés
Dans leurs afflictions ils ont été consolés
De la pleurésie, des dartres, des pustules et de plusieurs maladies
A Kerdévot ils ont été entièrement guéris.


38
Ur Bælec originær a Ergue-Gaberic
En deus bet e Kdevot ur yec'het manific ;
E spaç eus a bemp sizun e bet var ar guele,
Dilavar, abandonet gant quement en guele.
38
Un prêtre originaire d'Ergué-Gaberic
A été guéri à Kerdévot d'une façon magnifique
L'espace de 5 semaines il a été alité
Sans parler, abandonné par tous sur son lit.  


39
Eur vourc'hises a Guemper, siouaz ! dre accidant
Rentet mudes pemzec de, privet eus ar parlant,
So bet gouestlet en Ergue d'ho Chapel binniguet,
Dre ho craç, Guerc'hes Santel, he deus bet ar prezec.
39
Une bourgeoise de Quimper, hélas par accident
Rendue muette 15 jours, privée de la parole
S'est vouée à votre chapelle bénie en Ergué :
Par votre grâce, Vierge Sainte, elle a retrouvé l'élocution.



40
Eus a Ergue-Gaberic eur vrœc borgnes rentet
Gant un taich var e lagat savet dre eur c'hlènvet,
E Kdevot er guelc'has gant an dour souveren
Eus a feunteun ar Verc'hes, m'he devoue sclerigen.
40
D'Ergué-Gabéric, une femme devenue borgne
Avec une tache sur l'œil à cause d'une maladie
A Kerdévot elle le lava avec l'eau souveraine
De la fontaine de la Vierge elle retrouva ta vue


41
Bremàn eus bet unnec vloas da Vouel ar Chandelour,
Gant curun hac avel-foll e voa couezet an Tour,
Ma voa surprenet un den, allas ! dindan ar vein :
Daouzec carrat assuret a voa couet var e guein.
41
Maintenant il y a eu 11 ans à ta fête de la Chandeleur
A cause du tonnerre et du vent fou, le clocher tomba,
Un homme hélas, fut surpris par les pierres
12 charretées au moins étaient tombées sur son dos


41
Cousgoude e voa clevet o crial, o lamant,
Oc'h en em recommandi deoc'h, Guerc'hes puissant,
Ma voe dre ho cuir sicour ac'hane dilivret,
E oll isily briset, brusunet, massacret.
42
Cependant on l'entendait crier, se lamenter
Se recommander à vous, Vierge puissante
Pour être délivré par votre aide
Tous ses membres brisés, en miettes, massacrés.


43
Ar biana eus ar vein voa capabl d'e Laza,
Pa ne m'oc'heus bet miret, ô Itron Varia !
Ma cofessas, quent mervel, gant cueuz e bec 'hejou ;
Bremàn en deus an henor d'ho quelet er joayou.
43
La plus petite de ces pierres était capable de le tuer
Si vous ne l'aviez pas empêché, O Madame Marie
Afin qu'il confessât, avant de mourir, et avec repentir, ses pêchés
Maintenant il a l'honneur de vous voir en joie.


44
Un den a Barres Eliant prest da goll e broces
Gant un amezec dezàn dre vir traïtoures,
A deuas da Kdevot da visita Mari :
Gouneet en deus e broces dre voyen anezi.
44
Un homme de la paroisse d'Elliant, près à perdre son procès
Avec son voisin par vraie traitrise
Vint à Kerdévot visiter Marie :
Il a gagné son procès grâce à elle.


45
Eus a Ergue-Gaberic ur vrœc fur ha prudant,
E deus bet dre ur c'hlènvet collet e jugeamant,
Mæs quen terribl quen na voa ret d'e amezeyen
He divoall hac he staga en he zy gant querden.
45
D'Ergue-Gaberic une femme sage et prudente
Avait perdu ses facultés après une maladie
Si terrible que ses voisins devaient
La garder et l'attacher dans sa maison avec des cordes.


46
N'en deus den var an douar quer calet a galon,
He guelfe er stad trist mâ hep caout compassion,
O chanchat var bleo he fenn, hac o straqual e zent ;
Ma Doue, èn so terrubl coll ar guir sclerigen !
46
Il n'y a personne sur terre si dur fut son cœur
Qui ne compatît pas à ce triste état
Elle s'arrachait les cheveux de la tête et claquait des dents
Mon dieu, c'est terrible de perdre la vraie lumière !


47
E priet hac e c 'herent ouz e c'honsideri,
Na zebre na ne eve, torret e isili,
Defiguret e bisaich hac e sellou troet,
E gouestlas e Kdevot dar Verc'hes binniguet.
47
Son mari et ses parents en considérant
Qu'elle ne mangeait ni ne buvait, ses membres cassés
Son visage défiguré et ses yeux révulsés
Firent un vœu à Kerdévot à la Vierge Bénie


48
Incontinant he deus bet squiant a neve flam,
Jesus ra vo binniguet, ar Verc'hes Sacr he Vam.
Hac he deus testamantet eur vros eus e dillat
Da enori ar Verc 'hez, ha d'he zrugarecât.
48
Immédiatement elle retrouva ses esprits flambant-neufs
Jésus, que soit bénie la Vierge Sacrée sa mère
Et elle a légué une robe de ses habits
Pour honorer la Vierge et la remercier.


49
Ar groasguez a ve poaniet en o guilioudou,
So sicouret gant Mari bemnos, bemde-c'houlou,
Hac o bugale vihan, pa vent sempl, languissant,
P'o recommander dezi, o deus ar vadiziant.
49
Les femmes qui ont du mal à accoucher
Sont secourues par Marie, chaque soir, chaque jour
Et leurs nouveau-nés quand ils sont faibles et languissant
s
Quand on se recommande à elle, ils ont le baptême.

50
Ho feunteun, Guerc'hes Vari, a so bras e effet,
Guellaat a ra dan derc'hen, catar, pep seurt clènvet,
Davantaich, ous he scarza, he deus pep maguerez
Da vaga o c'hrouadur abondanç eus a lez.
50
Votre fontaine, Vierge Marie, a un grand effet
Elle améliore les dartres, le catarrhe, toutes sortes de maladies
Et même pour les éliminer, chaque nourrice
A pour nourrir son bébé beaucoup de lait.


51
Dont a ra da Kdevot bep guener eus ar C'horaïs
Un nombr bras, a dut devot bep Sul, bep Gouel, bemdeis ;
Pedet nos ha de ar Verc'hes ma ho quelo er gloar,
Ha quement so devot dezi amàn var an douar.
51
Chaque vendredi de Carême, il vient à Kerdévot
Un grand nombre de dévots chaque dimanche, chaque fête, chaque jour
Qui prie nuit et jour la Vierge dans les cieux
Tous ceux qui lui portent dévotion sur la terre.



52
N'en deus quet quen alies a deis ebars er bloa,
Evel a viracl a ra ar Verc'hes Varia ;
Mar fell deoc'h en approui, en em recommandet
E Kdevot da Vari, pa viot affliget.
52
Il n'y a pas autant de jours dans l'année
Que de miracles faits par la Vierge Marie
Si vous voulez en profiter, recommandez-vous
A Kerdévot à marie, quand vous serez dans la souffrance.


53
Rac-se eta, Christenien, quemeromp esperanç,
En Iiis a Kdevot, lequeomp hor c'honfianç,
Ha pa omp bet dar Verc'hes caus da vesa Mam Doue,
Pedomp-hi ma vimp salvet pad an eternite.
53
Devant cela Chrétiens, espérons
Dans l'église de Kerdévot mettons notre confiance
Et quand on passe par la Vierge, Mère de Dieu
Prions- la que nous soyons sauvés pour l'éternité.


54
Considerit, Christenien, pa arruet en he zi,
Emedi he Map JESUS etre he divrec'h ganti,
Evel pa e deffe desir d'e rei da vriata,
Dar belerinet devot a zeu d'he bisita.
54
Considérez Chrétiens que quand vous arrivez dans sa maison
Son fils Jésus est dans ses bras
Comme si elle voulait le donner à embrasser
Aux pèlerins dévots qui viennent la visiter.


55
Dar yaou hanvet gouel Doue, ententet Bretonet,
E casser ar Sacramant da Kdevot benniguet,
Bet an amzer a garo, e zer accustumet
Da gaç he Mabic Jesus dar Verc'hes binniguet.
55
Le jeudi appelé Fête-Dieu, comprenez Bretons
On amène le sacrement à Kerdévot la bénie
De tout temps, on a eu l'habitude
D'amener l'enfant Jésus à la Vierge Bénie.


56
Oferen-bret ha gousperou a ve ebars en de-ze,
Benediction Doue pehini a ve goude,
Orgraou ar Verc'hes a son epad an oll amser
Da enori he Map Jesus a so var an Auter.
56
Grand-messe et Vêpres il y a ce jour- là
La bénédiction de Dieu après
Les orgues de la Vierges jouent tout le temps
Pour honorer son fils Jésus sur l'autel.

 

       
       
       
       
       
       
       
       
       
       
       
       
 

Trésors d'archives > Brezhoneg > Ar Stangala

Ar Stangala (1941)

 

E-pad an hanv 1941 Andre Guilcher, kelenner e lise Naoned a zeuas d'An Erge Vras evit sevel e fri war un darvoud dic'hortoz e bed an douaroniezh Stankenn an Oded eus Griffones betek Treoded. N'eo ket forzh piv an den en deus tremenet un doktorelezh war an douaroniezh e 1947 diwar-benn torosennadur Breizh ar c'hreisteiz etre Beg ar Raz hag aber ar Gwilun. Deuet eo eo goude-se da vezan kelenner e skol veur Nancy, La Sorbonne ha Brest. Brezhoneger e oa a orin eus an Enez Sun, sed ma noa skrivet e bennad er gelaouenn Arvor e 1942.

Le Stangala qualifié par Louis Le Guennec comme « Le plus extraordinaire paysage terrien de Cornouaille » n’a été étudié par les Géographes que relativement récemment. André Guilcher y a consacré quelques pages dans sa thèse « Le Relief de la Bretagne méridionale de la baie de Douarnenez à la Vilaine ». Ce Sénan, agrégé de géographie est professeur au lycée de Brest avant la guerre. Mobilisé, blessé au front près de Sarreguemines en février 1940, il reçoit la Croix de Guerre pour son courage. Revenu en Bretagne, il est nommé au lycée de Nantes ou il prépare sa thèse de doctorat. C’est ce qui l’améne à visiter notre Stangala pendant l’été 1941. Passionné par la Bretagne il écrit son périple en breton dans le journal « Arvor ». Il publiera toujours en breton un ouvrage de géographie sur les vallées marines et les gouffres de l’Océan (Kaniennoù ha traoniennoù mor). C’est cet écrit rare sur le Stangala que les Brezhonegerien Lestonan ont traduit ici. André Guilcher (1913-1993) est un des grands spécialistes mondiaux de la morphologie littorale. Il a enseigné dans les universités de Nancy, de la Sorbonne et de Brest.

 

Tro-dro da Gemper, n’eo ket an troioù-bale plijus eo a ra diouer. Neblec’h all e Breizh, marteze, n’eo glasoc’h ha dousoc’h ar maezioù eget e Bro Gerne. An Oded betek Kombrid, ar Steir, ar Stangala[1] a zo kement a draonienn koadek a zo un dudi tremen enno unan eus devezhioù tomm an hañv.
 
Brudet eo dre wir abeg, ar veaj eus Kemper da Venoded ; brudet nebeutoc’h eo ar Stangala o vezañ m’eo kalz diaesoc’h bale drezi. N’ez eus hent bras ebet ouzh he zreuziñ : didrousoc’h ez eo evelse e gwirionez hag evel ma lavare an Ao. Gwenneg – Doue d’e bardono- a anaveze hag a gare kement Bro-Gerne, ne c’hell ket ar c’hirri-dre-dan tremen dre eno da lakaat an aer da flaeriañ gant c’hwezh an esañs devet.
 
Evit mont d’ar Stangala ez aimp kuit, c’hwi d’am heul diouzh Kemper beure mat. E-lec’h mont war-eeun dre Guzon pe dachenn foutbal Keruhel, e vo gwelloc’h kemer hent Landudal : bale ur pemp kilometr ha tregont bennak a zo eus ar gwellañ evit cheñch aer d’ar skevent.
 
Hent-houarn Rosporden tremenet e pigner tamm-ha-tamm betek Lestonan a-dreuz parkadoù douar druz. Tourioù an iliz veur e harzh ar Fruji a ya war zigreskiñ e vogidell-vintin damdeuzet enni traoniennoù ar Jed hag an Oded hag e tizher dizale ur gompezenn uhel war-dro pemzek metr ha kant, ha pignat goustadik war-du Kore ha Brieg. N’emaomp ket gwall bell diouzh ar Stangala, met n’her gwelomp ket c’hoazh koulskoude. Setu avat un diskenn : aze emañ an Oded hag e tegouezomp gant ur pont kozh goloet a c’hlasvezh. Echu eo ganeomp an hent aes : emaomp o vont da zistroiñ da Gemper a-dreuz pradeier ha parkeier.
 
Karadek ha peoc’hus eo traonienn an Oded dre amañ. War an tu kleiz ez eus ur « roz » da laret eo ur grec’hienn serzh ha koadek. War an tu dehou, avat e XXXar tamm-ha-tamm an torgennoù etrezek an hanternoz.
 
A-benn ur pennadig emaomp dindan bolz teñval ur c’hoad-sapr. Dre zindan ar gwez ez eus un hentig dudius oc’h heuliañ ur ganol a gas dour an Oded da vilin vras Bollore a vez graet enni paper sigaret anavezet gant an holl. Kluchet eo an uzin e donig-don an draonienn, kelc’hiet a-bep-tu gant ar c’hlasvezh ; ha biskoazh n’eo bet louzet nebeutoc’h an natur gant labour an den.
 
Ar ribl kleiz a zeu da vezañ serzhoc’h-serzhañ e Grifonez[2]. An Oded a rede betek amañ war du ar c’hornog a dro en un taol war du ar c’hreisteiz. Un arvest dispar eo diouzh an uhelennoù pevar ugent metr a-zioc’ h ar stêr, gwelout ar stêr-se oc’h ober ur gildroenn vras hag o lammat war ar c’herreg. E Grifonez eo e tizhomp ar Stangala vras. Hiviziken ez eo ken uhel an daou ribl. Betek milin ar Penn-C’hoad, a-hed tri-c’hard lev bennak e tiskenn ar stêr eus ur metr ha daou ugent a-uhelder da zek hebken.
 
Un nebeut bloavezhioù a zo e reas an ijinourien o soñj da sevel ur chaoser bras e-kichen milin ar Penn-C’hoad. Ul lenn a vije bet neuze el lec’h m’emañ bremañ ar Stangala evel an hini a zo e Gwerledan war ar Blanwezh. Elektrisite a vije bet e-leizh evit Kemper ha Kerne-Izel a-bezh.
 
N’eo ket bet kaset ar soñj-se da benn avat, n’ouzon dare perak. Ar Stangala a zo atav ar Stangala, ur stêr herrek ha birvidik. Stangala Vras da gentañ, meurdezusoc’h ha gouesoc’h ; Stangala Vihan da c’houde gant koadouigoù ha gwenodennoù, ma kar Kemperiz mont da vale ha ma klever e-pad an hañv c’hoarzhadennoù ar vugale o c’hoari toull-kuzh : an div Stangala leun a zluzed, darempredet gant pesketaerien c’houiziek al « lancer léger ». Etre uhelennoù Beg ar Menez ha chapel Sant Gwenole ez eo e gwirionez ar Stangala ur baradozig dic’hortozet.
 
E milin ar Penn-C’hoad eo echu hon tro-vale. Diouzh tu Kemper ez eo kalz ledanoc’h an draonienn. Hebdale e vezimp e kompezenn tachenn Geruhel. Amañ e tegouezh an Oded hag ar Jed an eil gant egile. Ha ne deo kompezenn Geruhel nemet kendalc’h traonienn ar Jed ken eeun adalek Sant-Ivi.
 
Ma ‘z oc’h un tammig furcher e c’houlennot ouzhin goude ar bale-se : Perak n’eo ket heñvel atav traonienn an Oded eus Landudal betek Kemper ? Perak ez eus da gentañ muioc’h a sav gant unan eus ar ribloù eget gant egile all ? Perak da c’houde, e red ar stêr dre wask torgennoù uhel ar Stangala ? Perak ivez ez eus kement a dizh gant an dour o redek dre wask reier ar Stangala ? Perak erfin ez eo ken ledan traonienn ar stêr habaskaet en-dro goude milin ar Penn-C’hoad ?
 
Eeun eo an abegoù. Da gentañ holl e rede an Oded war gompezennoù uhel Beg ar Menez, Sant Gwenole, Lestonan, kalz uheloc’h eta eget bremañ ; tamm-ha-tamm, dre forzh krignat ha dispenn eo diskennet er c’hompezennoù-se. Ar garregenn avat, n’oa ket ken kalet e pep lec’h . A-raok Grifonez e kaver maen greunek (pe granit) war an tu kleiz, ur seurt maen kalet ha fetis eo. War an tu dehou er c’hontrol e kaver dreist holl maen-sklent (pe chist) : kalz boukoc’h eo. Rak-se ez eo bet dispennet buanoc’h ar ribl dehou eget ar ribl kleiz. Etre Grifonez ha milin Penn-C’hoad e kaver maen-greunek diouzh an daou du : n’eo ket souezhus eta gwelout torgennoù uhel diouzh an daou du ha kement a gerreg o virout ouzh an dour da redek. E-kichen Kemper erfin emañ adarre an Oded er maen-sklent evel ar Jed adalek Sant-Ivi ; maen bouk adarre, traonienn ledan adarre.
 
Kalz plijusoc’h e vije an troioù bale ma c’helljed gouzout atav perak emañ an traoù evel m’emaint. Gwelout maezioù brav a zo mat. O c’hompren a zo gwelloc’h. Mar doc’h eus Kemper kit ta betek ar Stangala. Sellit en-dro deoc’h ha klaskit kompren. Ne po ket kollet hoc’h amzer.
 
Lan Devenneg
(André Guilcher)


[1] Pe Stank Ala, nepell diouzh milin Vollore emañ ar feunteun lec’h vez enoret Sant Ala pe Alar a zo anveet bremañ Stangala. N’emañ ket aze avat met pelloc’hik e tu ar sav-heol. Stank pe stankenn a vez graet e Bro Gerne eus un draonienn.

[2] Diouzh ar pezh a lavar ur marvailh e oa ur grifon o chom eno gwechall, da lavarout eo ur mell aerouant spontus a lonke ar merc’hed yaouank.


Kan ar paperer (La chanson du papetier)

Kan ar paperer  ( La chanson du papetier)

  Yann ar gwenn chañsoner brudet a vro Dreger en deus savet ur bern kanaouennoù. Houmañ a zo e stumm un disput etre daou zen. Pilhaouerien a oa brudet kaer er vro hag o doa afer da berc’henn ar milinoù paper a brene dezho ar pilhoù d’ober youd paper. E- leizh a vilinoù paper a oa kostez Montroulez hag ar bilahouerien a oa paotred ar Fouilhez anezho, anavezet dre ar vro holl.  
Disput etre ur paperer hag ur pilhaouer
 
 
 
Kavet em eus ur matier a zo ekselant
Evit formiñ un disput hervez va santimant
War sujet ar pilhaouer hag ar bapererien
Abalamour d’o etat ha d’o antretien.
 
Ar pilhaouer da gomañs a rank mont da vale
Deus an eil barez d’eben, deus an eil ti d’egile
A-hed ar pemzek devezh da zastum ar sammoù
Da vevañ er baourentez, da lojañ er c’holo[1].
 
Ar paperer
 
Ha ni er vilin-paper a zo prizonierien
Ken atentif hag ar mor o pilat e c’hourlen
Emañ pep hini ac’hanomp fidel en e etad[2]
Abred deus ar mintin hag eus noz diwezhat.
 
Ar pilhaouer
 
D’ar c’houlz ha ma vez ouzh taol o tebriñ, oc’h evañ
O vont d’an ostaliri pa gerez da roulañ
E vemp en estremite o vesk an dour hag ar fank
O fournis dit labour da c’hounit da arc’hant.
 
Ar paperer
 
Petra ‘zo kaoz ma soufrez kement a baourentez
Ha kement a vicherioù hag a gomzez aze
Panevet ma profitez ha ma c’heus gonit mat,
Me a zo sur e teufez da renoñs da etad.
 
Ar pilhaouer
 
Ma vez ni en ur glevfe da renons d’an etad,
Dre va feiz a bilhaouer, te a vez rentet plat ;
Ne rafez ket a regalioù nag evañ kalz a win :
Evel ma vank ar pilhoù ne val ken ar velin.
 
Ar paperer
 
Ne vo ket se a ampech ar velin da valañ,
Rak re a bilhaouerien a zo dre ar vro-mañ
Hag en istant ma vanki, daou all a deuo e plas,
Hag ez ay da damm bara gant da vignoned bras.
 
Ar pilhaouer
 
Pa errufomp er velin ha pa ‘maomp disammet,
Ar mestr a deui da bouezhañ ha ni a yel da sellet,
Hag omp sur e tegaso kant da bevar ugent ;
Diwar ar samm a dri c’hant e savo tri ugent.
 
Ar paperer
 
Ha te a zo bet gwelet en hent o tisammañ,
El lec’h ma welez ur poull, en digarez dresañ,
O c’hlebiañ finamant ar c’hreiz eus da sac’had,
Ha deomp-ni d’o faeañ keit ha pa vent sec’h mat.
 
Ar pilhaouer
 
En em glevomp asamblez da laret un taol kaer ;
Unan ac’hanomp zo fripon hag un all a zo  laer ;
Tachomp d’en em glevet evel kamaraded ;
Etre ma pado labour e c’honefomp hor boued.
 
Ar paperer
 
Panevet ma ven re bell, em bije espliket
Un nombr a etadourien hag a artisaned,
Pere a vev eselant hepken gant ar paper,
O deus mui a estim e kêr ha war ar maez.
 

[1] Golo : plouz
[2] Etad : micher

Trésors d'archives > Brezhoneg > Yann Even

Témoignage sur la mine d'antimoine de Kerdevot

Jean René EVEN

 

Ce texte est extrait de la revue bilingue « Evid ar Brezhoneg ». Il fut publié en 1975.
Il contient une brève introduction sur l’histoire de la découverte de l’antimoine à Kerdévot.
Il se poursuit par l’interview d’un ancien mineur Jean-René Even  qui habitait Kerroué-Kerfeunteun mais qui était originaire d’Ergué-Gabéric.

 

E 1911 eo, ez eo bet diskoachet, dre zegouezh, an danvez-mañ: ar stibiom
(antimoine), e Kerzevod, en Erge-Vras, e-kichen Kemper. Un deiz ma oa tud ar gêr o tennañ mein er parkeier, ez eus bet kavet unan a oa ponneroc’h eget ar re all, ha den ne ouie perak. E-pad ur mare, e voe implijet ar maen-se gant paotred ar vro evid c’hoari da biv e oa an hini kreñvañ da zibradañ anezhañ. Un deiz avat, e voe torret a-dammoù, tammoù liv glas, lintrus. Perc’henn an douaroù a c’houlennas gant ur mignon dezhañ, barrek war ar vaenoniezh, petra a oa anezhañ : stibiom oa. Ha setu ma krogas ar pigelloù hag ar palioù da dennañ douar ha da gleuzañ er vengleuz. Tregont micherour ha goude ouzhpenn hanter-kant a zeuas da labourat e-barzh. An holl ne oant ket eus ar vro, Spagnoliz a oa zcken, med kalz anezho a oa eus kichen Kemper, evel Yann Even eus Kerfeunteun. Harz-labour zo bet ur wech e-touesk ar vengleuzerion a laboure evid ur gompagnunezh eus Paris. E 1916, ez echuas ar c’havr a gase an douar d’al laez da voned en-dro, E 1921, e krogas al labour adarre, beteg 1928. Abaoe ne vez ket mui tennet netra eus mengleuz Kerzevod.
 
Yann Even Pevare e oac’h o labourat aze ?
A-raok ar brezel pevarzeg e oa, ha ne oan ket tregont vloaz c’hoazh, ha bremañ on dek ha pevar-ugent. Aet on kozh, paotr ! E-pad daou vloaz ‘m eus labouret aze.
 
Eus pelec’h e oa an dud laboure ganeoc’h ?
Me zeue eus Kervern, med an holl ne zeuent ket eus an Erge-vras. Bez e oa estrañjourion ivez, eus Sant-Malo, eus ar Frañs ha Spagnoled a oa : Unan eus an toulloù er vengleuz zo bet anvet ToulI ar Spagnoled.
 
Hag al labour, penaos e oa?
Penaos e oa an devezh ? Ni a laboure e-pad seizh-eizh eur, med noz-deiz e laboure an dud, ha teir bandennad a oa. Me groge diouzh an noz ha betek ar mintin e labouren er vengleuz. E-giz-se e oa tu din ober war-dro ma zi-feurm e-pad an deiz. Tennañ douar a veze graet ganeomp hag e-barzh e oa ar stibiom. An douar-se a zeue d’al laez gant ar c’havr.
 
Ha peseurt liv e oa ar stibiom ?
Liv glas e oa, tost du. Ha goude, ne ‘m eus ket soñj re vad da belec’h e veze kaset. Aet on disoñj, paotr ! Da vro Maien gant an tren, me ‘gav din.
 
Penaos e oa an traoù e-barzh ar vengleuz ? Don e oa ?
Ur siminal a oa da ziskenn d’an traoñ hag aze ne oa ket sklaer, me ‘lavar dit, paotr. Med ut letern a veze gant peb hini, a yae en-dro gant karbur. Ya ‘vad. Don e oa, daou pe dri kilometr dindan an douar, tre beteg kêryann, ma ouzoc’h pelec’h emañ.
 
Ne oa ket dañjerus ?
Ne oa ket, nann. N’eus ket bet lazhet den morse. Ni ‘laboure evel gozed ha dour o tiverañ e peb lec’h Med ne oa ket paeet fall.
 
Pegement a veze roet deoc’h d’ar mare-se ?
Ne ‘m eus ket sonj, paotr. Kollet ‘m eus ma envor …war-dro ugent real evid an devezh.
Med paeet mat a-walc’h e oamp hag un tamm bara a veze roet deomp ive. Med kig-sall ne oa ket, nann.
 
Hag abaoe, an traoù zo cheñjet kalz ?
Ya ‘vad ! cheñchamant zo, sur al labour n’eo ket mui ken start hag a-raok. Mekanikoù zo bremañ e peb lec’h ha traktourien e-lec’h kezeg.
 
Hag an dud, cheñjet int ivez ?
An dud ? A, ya, kaezh N’int ket sirius ken. Gwechall e oa gwelloc’h an dud eget bremañ. Bremañ int aet elektrik ! Ar rod a dro re vuan.
 
Dastumet ha renket gant
Yann-Kel Kernalegenn,
niz bihan da Yann Even
 
 

 


Trésors d'archives > Brezhoneg > Lizher d'an Aotrou Roue Loeiz-Fulup

Lizher d'an Aotrou Roue Loeiz-Fulup


D'an nav a viz c'hwevrer 1836, ur barr-avel a ziskaras tour an iliz. Kinnig a reas neuze an Aotrou Bigot, ti-savour ofisiel an departamant, sevel an tour en dro evit ar priz a 7486 lur ha 80 sañtim.
 
D'an tri a viz ebrel e skrivas ar fabrisianed d'an Aotrou Eskob evit ma c'houlenfe arc'hant digant ministr ar relijionoù evit sikour fardañ un tour nevez. 4000 lur zo goulennet ouzh ar gouarnamant. Kannad ar vro an Aotrou De Toulgoet zo lakaet barzh ar jeu. D'eus e du An Aotrou de poulpiquet Eskob Kemper ha Leon a zo karget da welet Arc'heskob Paris an Aotrou de Quelen evit ma rofe pouezh da c'houlenn an Ergeïz. D’ar 27 a viz Kerzu ez eus bet klasket lazhañ ar Roue Louis-Philippe e Pariz. Nepell goude an darvoud e penn kentañ ar bloavezh 1837 ez eus bet kaset ul lizher d’ar Roue, ul lizher fin tre evit klask lakaat ar Roue da zigoriñ e yalc’h.
Daoust pegen uhel e voa ar re a oa karget da zifenn an dosier e Pariz n'eus ket deut bernioù moneiz da sevel an tour e-giz e faote d'an Aotrou Bigot .D'an 12 a viz meurzh 1937 ar stad a roe 1100 lur, ar c'huzul meur 500, ar gomun 300, ar fabrik 300 hag ur yelc'had a 500 lur a voe lakaet ouzhpenn a-berzh ar gouarnamant. Mont a rae ar sammad da 2700 lur, pell oa  deus ar 7500 lur goulennet gant an Aotrou Bigot. Sed perak o doa skrivet parresioniz Erge d'an Ao. Roue, evit klask sachañ evezh warno. 300 lur int deut a-benn da gaout setu zo bet reñket sevel un tour marc'had mat ha vil a-walc'h siwazh deomp. D'ar 14 a viz mae 1837 e oa roet al labour d'ober da L'haridon, mestr mañsoner.
 
Aotrou Roue,
Ar bloavezh 1836 a zo bet e gwirionez, leun a drubuilhoù evidomp. Gwall glac'haret omp bet o klevout hoc'h bet c'hwi teir gwech war bouez bezañ drouklazhet, hag an avel en deus diskaret tour iliz ar barrez d'an eil a viz c'hwevrer. Hogen dre vadelezh Doue, deuet hoc'h a-benn d'en em dennañ diouzh an taolioù-se ha spi hon eus e teuimp a-benn, gant aluzennoù an dud vat, da renkañ hon iliz ha d'adsevel hon tour. Emichañs n'en em gavo, en amzer da zont den ebet digalon a-walc'h da glask tennañ e vuhez digant ur Roue hag en deus degaset gantañ an eurvad e Bro-c'hall. Emichañs, ivez, ur wech renket mat an tour ganeomp, an avel n'he diskaro ket mui ha ne daolo ket ac'hanomp adarre en nec'hamant.
Ho servichourien, a-greiz-kalon hag ho keneiled gant doujañs.
                   
Notenn :  Gant al levr "Breiz izel" bet embannet er c'hantved diwezhañ eo bet brudet al lizher -mañ. Met ar skrid brezhonek n'eo bet roet nemet nevez-so gant Pêr Jakez Helias . Hag un droidigezh eo digant ar skrid gallek ? Pelec'h en deus -eñ diskoachet ar skrid-se den ne oar ha n'on ket deut a-benn da gaout ar skrid orin. Gant respont ar Roue e ouzomp eo bet skrivet war-lec'h ar 27 a viz Kerzu 1836 , daoust ha kaset eo bet  nemet e brezhoneg d'ar Roue ? Piv en dije troet dezhañ al lizher ?
 
Respont ar Roue :
 
Monsieur le préfet,
Le Roi a eu sous les yeux l'adresse en langue bretonne votée par le conseil de fabrique d'Ergué-Gabéric à l'occasion de l'attentat du 27 décembre.
Sa majesté a été touchée des bons et honorables sentiments qui s'y trouvent naïvement exprimés.
Désirant donner à cette commune un témoignage de sa bienveillance, sa majesté vient de lui destiner un secours de 300 francs pour aider aux réparations de la tour de l'église.
J'ai l'honneur de vous en donner avis, en vous priant, Monsieur, de prévenir M. le curé d'Ergué-Gabéric que cette somme va être remise à sa disposition par les soins de M. le trésorier de la couronne.
Agréez ...
Le secrétaire du cabinet.
Signé, Camille Vain