Trésors d'archives > Gwerz an Ivantor

Gwerz an Ivantor

La loi de séparation de l'église et de l'état est votée le 9 décembre 1905.  Dès le 9 décembre, le Conseil de fabrique envoie la protestation suivante : « Nous remettrons les biens de notre fabrique paroissiale qu ‘à l’évêque de Quimper ou à son délégué, et protestons à l’avance contre toute dévolution qui serait faite de ces biens à n’importe quelle association malgré nous et en violation des lois de l’église ».Les choses se corsent le 2 mars 1906. Le préfet ordonne l’inventaire des biens de l’église dans un climat quasi insurrectionnel. La complainte de l’inventaire (Gwerz an Ivantor » nous donne le détail de la journée.

1

D'eus a lein an neñvoù

Taolit warnon ur sell

M’ho ped,spered santel

Roït din ho krasoù

2

C’hwi Sant Charlez, m’ho ped,

Dre ma’z hoc’h va faeront

Kennerzhit va spered

Ha tommit va c'halon.

3.     

Roït din an talanchoù

Pere am-eus ezhomm

'Vit displeg 'n torfejoù,

Erruet er c'hanton

4.     

Dre urzh 'n Aotrou prefed

Kerkent ha goulou deiz

'N iliz dle be'añ kelc'het

E-barzh bourc'h An Erge

5.     

Dre ma oa un torfed,

Ar pezh e-noa d'ober

Abred ' oant partiet

D'eus ar ger a Gemper.

6.     

Ar jañdarmetennoù

'N em lakas da gargañ,

Dirak maner ar c'hleuzioù

'Vit mont buanoc'h c'hoazh.

7.     

'Vel ur bouted kelvez,

O gwelet oa eskamm

Entrel e bourc'h Erge

Holl oant dre an daoulamm.

8.     

Adjudant ar c'harter

Me a gred o lakas

Pemp kichen peb skalier

O sabrinier en noazh

9.     

'Raok m'erruent e ker

Oa klevet ur c'horn-boud

Ha mouezh trist ar c'hleier

Evit ober da c'hout

10.   

Tud a feiz, a galon

'Vel poulzet gant 'n avel foll

D'ansav o relijion

yelas 'n iliz 'n un taol.

11.   

Si vis pacem pax bellum

Raktal an norioù oa prennet

Ar re-se oa komzoù Samson

Pa gombatas ar Filistined.

12.   

Gwraged Kerfrez ha Lezerge

Vije stropet gant ur chadenn,

Ha konduet da Gemper goude,

Pa 'nefe urzh ar c'habiten.

13.   

Klasket 'n oa mont er vered,

'Vit sikour ar re-all,

Goude ma oa bet kelc'het

Dre urzh an dud fall.

14.   

Kouezhañ 'rae kalzik glav

Pa 'n em gavas ar c'hontroler

Gant daou zen gwisket divalav

Hag ivez ur c'homiser.

15.   

Daou gantonier oa prezant

'vit servij da destoù

dre urzh ar gouarnamant

Gant aon da goll o flasoù.

16.   

N'eo ket ret be'añ difisil

'Vit ober ur seurt micher

Ober rankont soubenn vijil

C'hwec'h real bemdeiz 'zo dister.

17.   

Neuze ar c'hontroler er penn

'Vel ur vandenn tud nec'het

A yaent da zispleg o lezenn

Kichen dor ar porched.

18.   

Eno, e rankent selaouet

Div brotestasion

Hini Jañ-Mari Nedeleg

Hag hini an Aotrou person.

19.   

Boñjour, eme ar c'hontroler

Me c'houl an nor digor

Me 'zo deut a Gemper

'Vit ober 'n Ivantor.

 

Komzoù 'n Aotrou Person

20.   

Choazet on gant Doue,

'Vit prezek e lezenn,

Ne c'houzantin morse

'N digor ne 'po biken

21.   

'Vel person ar barrez,

Me 'ra deoc'h un ali

C'hwi ' ra ur fallagriezh

Lako dichañs en ho ti.

22.   

Kalon 'po da brofaniñ

Ti redemptor ar bed :

Potius mori quam foedari

Ne drec'hoc'h biken bretoned.

23.   

Meur a iliz 'zo bet ruiet

Gant gwad kristenien fidel

'n ur gombatiñ frañmasoned

O tifenn al lec'hioù santel

24.   

Herodias en oa goulennet,

Dre un ali treïtour

Vije laket war un asïed

Penn sant Yann Badezour.

25.   

Sant Laorañs, Sant Sebastian

O doa gouzantet ar marv

Kentoc'h evit mankout d'o lezenn

Breizh 'ra kalz enor dezho.

26.   

Ar profed Isaï, gwechall

Oa heskennet dre an hanter

Dre ma oa vel kallez all

Bepred fidel d'hor salver

27.   

Ar vaouez Machabe

Hag he seizh krouadur

Sant Eleazar goude-se

Zo bet merzherien pur

28.   

D'ar marv seurezed zo aet

Hervezh lavar an istor

Amzer Robespier me gred

'N ur ganañ ar "Veni creator".

29.   

A-viskoazh zo kombachoù

A-viskoazh zo brezel

Ar c'hentañ oa en neñvoù

Gant arme sant Mikael.

30.   

Pere en doa kombatet

Drouk-Aeled Lusifer

Dre ma oant 'n em revoltet

A-eneb d'o c'houer.

31.   

Gant an intañvez Judit

Ar jeneral Holofernes,

A oa dibennet e publik

dre ma oa ur païen didruez.

32.   

Tobi pa yeas da gousket

A oa un den dispar

A-benn ma oa dihunet

E oa dall pebezh glac'har.

33.   

Nabukodonozor, ur roue

'N oa graet ur statu vras

Ur menik a-berzh Doue

Kerkent her bruzhunas.

34.   

Galloud ar frañmasoned

Zo ivez memestra

Ar re-se vo diskaret

Pa soñjint an nebeutañ.

35.   

Dre c'hras ar brofeted

Me am oa douetañs,

C'hwi pije sikouret

Disenoriñ ar Frañs.

36.   

War Menez Sinaï gwechall,

Oa lennet an dekalog,

Me ho ped da studial

An dekved artikl 'vit o lod.

37.   

Ar bloavezhioù a dremeno,

'vit skoazellañ ur seurt lezenn,

O brud fall bepred a chomo,

E-touezh ar bobl kristen.

 

Komzoù Jañ-Mari Nedeleg

38.   

E anv "Conseil" ar fabrik

Me lavar a-vouezh krenn

En desped d'ar republik

Ni chomo kristenien.

39.   

Me lavar e Brezhoneg

Ma faot deoc'h ivantoriñ

C'hwi 'peus netra da welet

Pep hini zo mestr en e di

40       

Gant rezon ne c’houzantin ket

Hon iliz gant e holl madoù

Vefe estimet ha prizet

Roet deomp gant hon tadoù.

41.   

Vel hon tud kozh, ni zo fidel

Lezomp a-gostez hon anken

D'an iliz ha da Vreizh-izel

holl tud erge savomp hor penn

42.   

Na pegen kaer eo hon iliz

Gant un tour-mein kizellet

Amañ kozh ha yaouankiz

Holl hon deus tremenet.

43.   

Sevel a ra dreist an douar

E benn echuet gant ur groaz

Dreist an drubuilh hag ar glac'har

Gwern burzhudus dreist ar mor bras.

44.   

Pet paotr mat zo bet gwelet

En amzer vremañ ha gwechall

Dre an nor-dall frank digoret

O tougen banniel Sant Gwenal.

45.   

Pet kristen mat vez joaïus

Pa wel d'eus an tourioù

An dud o tont niverus

Vit asistañ en ofisoù.

46.   

'N ur vont war-zu joa an eured

E vez klevet forzh kalonoù

Pe tristidigezh ar vered

o skeïñ beb sort poulzadennoù.

47.   

Dre ma oa da Zoue fidel

E harzhik ker Babilon

Oa taolet ar profet Daniel

En ur foz e-touezh seizh lion.

48.   

Habakuk, den a galon

Dre ur vlevenn gant un Aël

Oa douget betek Babilon

Vit kas boued da Zaniel

49.   

Bev a-benn seizh devezh goude

daniel a oa sortiet

Ken souezhet oa ar roue

Ma oa 'n em gonvertiset.

50.    Josue dre ur mirakl dispar

Evit hiraat an deiz

Harpas an heol hag al loar

Evit avantach e arme.

51.   

Na pegen kaer oa gwelet

Uc'h ar gerik Gabaon

An heol a oa harpet

Al loar uc'h Aialon.

52.   

Mar gallfe ar spered furchal

hag ar planedennoù lennet

Sekrejoù don ar vein gwechall

Vefe kurius bras da glevet.

53.   

C'hwi rento kont 'eus an drama

Da zoue e traonenn Josafat

Pa sono ar varn diwezhañ

'Vit separiñ ar fall d'eus ar mat.

54.   

Morse 'm eus graet mechantiri

Na d'am mamm na d'am zad

Mes ma faot deoc'h ivantoriñ

Me a gred c'hwi 'po koat.

55.   

Neuze ar c'homiser Judik

A respontas en ur grenañ

E anv ar republik

An nor vo drailhet memes-tra.

56.   

Daou zen oa gant loc’hoù

Da heuilh ar c’hontroler

Evit drailhañ an norioù

O min a verke sklaer.

57.   

O jiletenn a oa re verr

Na pegen strizh oa o bragoù

O roched, mat d’ar pilhaouer,

Ha kalz re hir oa o botoù.

58.   

Me gred e oant ofiserien,

D’eus kompagnunezh an heol,

Gwech e klaskont an aluzenn,

Gwech labouront ‘vit Per ha Paol.

59.   

Kerkent ma oa eizh eur sonet,

E komañsas an taolioù,

War dor an iliz beniget,

En desped d’an daeloù.

60.   

Me c’houlenn war ma daoulin,

O ? pa soñjan, na tra iskis ;

Ne welin mui ur seurt krim,

Drailhañ dorioù hon iliz.

61.   

Heb respet ‘vit ar re varv,

Un nebeut jañdarmetennoù,

C’hoant dezho d’ober o faro

A savas war ar bezioù.

62.   

Neuze oa bet ur boulzadenn,

Gant un niver bras a dud

A forsas anezho da ziskenn,

Didrouz ‘vel ma vijent mut.

63.   

Goude ma oa drailhet an nor,

Gant paotred ar c’hontroler

A soñje dezho kaout digor,

Mes diouzhtu oa ur voger.

64.   

Pa oa foeltret ar voger,

Int a soñje, oant paotred vat

Mes n’oa ket echu an afer,

Goude oa treustennoù koat.

65.   

Pa sonas kreisteiz e ker,

E oant klevet o c’houlenn dour

Diouzhtu oa aet ur mesajer

Da Gemper da c’houlenn sikour.

66.   

Raktal ar prefed Colignon

C’hortoz keloù, pad ar mintin,

Ro urzh da gas ur vatailhon

Hag ar c’homandant Quentin.

67.   

Pa erruas ar soudardet,

Gant o munisionoù,

Evit daou zevezh ganto boued,

Ha me gred kartouchennoù.

68.   

Ouzhpenn pevar c’hant anezho

Unan bennak d’eus ar barrez,

Kazi holl pa soñjent en o bro,

War o bizach oa tristidigezh.

69.   

Un tabouliner oa plaset,

Evit son teir abadenn,

Ar c’homiser ‘n oa goulennet

Digor e anv al lezenn.

7O.  

Kerkent, vel ur mesajer,

Ar c’hoñseilher jeneral

A savas war ur voger,

Evit iñploriñ ha suplial.

71.   

<< E anv, kristenien ar c’hanton,

Eme an Aotrou Servigny,

Me lavar a-greiz kalon,

Paotred kalet poent eo echuiñ.>>

72.   

Karet gant an dud a-feson,

E gomzoù oa selaouet,

Ha memes an Aotrou Person,

‘n oa truez d’eus ar soudardet.

73.   

Ar peoc’h oa bet sinet,

Diwezhat d’eus an abardaez ;

Goude , ivantor a oa graet,

E Kerdevot ha Sant Gwenole.

74.   

Ur jañdarm, heb damantiñ,

E brieg oa bet gwelet,

Pa oar aet da ivantoriñ,

Kriz e keñver ar merc’hed.

75.   

Ur vedalenn aour ‘n oa bet,

Ha memes unan militer,

Un nebeut taolioù war e veg,

Hag ar votez en e revr.

76.   

An neb a vez lous e fri,

Koulz en Erge hag e Brieg,

Hervez ma lavar pep hini,

Vez anveet merc’hiek.

77.   

Enor da Vreizh da viken,

diskouezet en deus sklaer,

Ez int d’eus gouenn ar verzherien,

Ha fidel d’hor salver.

78.   

Un nebeut kristenien vat

Zo bet klozet er prizonioù,

Dre ma ‘n oa dalc’het mat

O tifenn an ilizoù.

79.   

Pennarun hag Ar Gall,

D’eus paotred kalet Brieg,

D’eus Landelo oa un all,

An Aotrou kure Dantec.

80.   

E parrez Tourc’h ur marichal,

Hag ar Roue oa chadennet,

Evel ar sent gwechall,

D’ar prizon oant kunduet.

81.   

Aotrou kure Langolen

Piedoye, e anv mat,

Dre ma oa start d’e lezenn,

Zo bet er prizon ur pennad.

 

Diskan

Enor da gristenien Arvor,

Koulz en deiz hag en noz

int sur da gaout digor,

Gant Sant Per ar baradoz !

 


Klemmgan Bro Eliant

Klemmgan Bro Eliant

gant Guillaume Kergourlay

E miz Gouere 1989 zo bet savet un abadenn barzhoniezh ha sonerezh evit gouel 500vet bloavezh Itron Varia Kerzevot.
Savet zo bet ur mell barzhoneg e galleg anveet Rhapsodie Macabre sur la peste d'Elliant, dibunet eo bet gant François Kergourlay heuliet gant sonerezh Michel Boedec.
Embannet eo bet ar varzhoneg-se gant daou bezh bihan en araok, unan anezhe e brezhoneg. Dre m'eman mojenn Bosenn Eliant penn da benn e glad an Erge Vras e lakaomp anezhe da gaout brud en dro :
 
Etre stêr Odet ha Stêr Jet
'Zo un enez kreiz an douaroù
Bro Eliant a vez hanvet :
Pinvidigezh ha burzhudoù !
 
Bro Eliant zo distro n' bed ;
Mes ma bed din zo barzh ma fenn
Pa echuo ma fenn ar bed
Ma spered vo atav dibrenn
 
An dud vev hag ar re dremenet
'Zalc'h yaouankiz da virviken
An norioù zo d'an holl digoret
Ar c'halonoù leun startijenn
 
Ne neus drouk-lazh na laeronsi
Na c'hoant drouk 'ba' spered ebet.
Bro Eliant eo evel ma zi,
Ur c'helc'h digor e-kreiz ar bed !
 
E Bro Eliant ema ma c'havel,
E Bro Eliant e vo ma bez
Ne neus lec'h all da vont da vervel
Peogwir aman 'man ma buhez
 
Me n'on nemet ur c'hozh miliner
Em c'halon n'eus na kaon na keun
Na drouk-lavarout na drouk-ober
Mes ma meilh din a flask ar greun.
 
 
 
 

 


Trésors d'archives - radio - Arkae hag ar brezel pevarzek

Bernez Rouz o komz eus levrioù Arkae war ar brezel pevarzek gant Manu Mehu/

France Bleu Breizh-Izel d'an 29 a viz Eost 2014


Trésors d'archives > Brezhoneg > Ar Stangala

Ar Stangala (1941)

 

E-pad an hanv 1941 Andre Guilcher, kelenner e lise Naoned a zeuas d'An Erge Vras evit sevel e fri war un darvoud dic'hortoz e bed an douaroniezh Stankenn an Oded eus Griffones betek Treoded. N'eo ket forzh piv an den en deus tremenet un doktorelezh war an douaroniezh e 1947 diwar-benn torosennadur Breizh ar c'hreisteiz etre Beg ar Raz hag aber ar Gwilun. Deuet eo eo goude-se da vezan kelenner e skol veur Nancy, La Sorbonne ha Brest. Brezhoneger e oa a orin eus an Enez Sun, sed ma noa skrivet e bennad er gelaouenn Arvor e 1942.

Le Stangala qualifié par Louis Le Guennec comme « Le plus extraordinaire paysage terrien de Cornouaille » n’a été étudié par les Géographes que relativement récemment. André Guilcher y a consacré quelques pages dans sa thèse « Le Relief de la Bretagne méridionale de la baie de Douarnenez à la Vilaine ». Ce Sénan, agrégé de géographie est professeur au lycée de Brest avant la guerre. Mobilisé, blessé au front près de Sarreguemines en février 1940, il reçoit la Croix de Guerre pour son courage. Revenu en Bretagne, il est nommé au lycée de Nantes ou il prépare sa thèse de doctorat. C’est ce qui l’améne à visiter notre Stangala pendant l’été 1941. Passionné par la Bretagne il écrit son périple en breton dans le journal « Arvor ». Il publiera toujours en breton un ouvrage de géographie sur les vallées marines et les gouffres de l’Océan (Kaniennoù ha traoniennoù mor). C’est cet écrit rare sur le Stangala que les Brezhonegerien Lestonan ont traduit ici. André Guilcher (1913-1993) est un des grands spécialistes mondiaux de la morphologie littorale. Il a enseigné dans les universités de Nancy, de la Sorbonne et de Brest.

 

Tro-dro da Gemper, n’eo ket an troioù-bale plijus eo a ra diouer. Neblec’h all e Breizh, marteze, n’eo glasoc’h ha dousoc’h ar maezioù eget e Bro Gerne. An Oded betek Kombrid, ar Steir, ar Stangala[1] a zo kement a draonienn koadek a zo un dudi tremen enno unan eus devezhioù tomm an hañv.
 
Brudet eo dre wir abeg, ar veaj eus Kemper da Venoded ; brudet nebeutoc’h eo ar Stangala o vezañ m’eo kalz diaesoc’h bale drezi. N’ez eus hent bras ebet ouzh he zreuziñ : didrousoc’h ez eo evelse e gwirionez hag evel ma lavare an Ao. Gwenneg – Doue d’e bardono- a anaveze hag a gare kement Bro-Gerne, ne c’hell ket ar c’hirri-dre-dan tremen dre eno da lakaat an aer da flaeriañ gant c’hwezh an esañs devet.
 
Evit mont d’ar Stangala ez aimp kuit, c’hwi d’am heul diouzh Kemper beure mat. E-lec’h mont war-eeun dre Guzon pe dachenn foutbal Keruhel, e vo gwelloc’h kemer hent Landudal : bale ur pemp kilometr ha tregont bennak a zo eus ar gwellañ evit cheñch aer d’ar skevent.
 
Hent-houarn Rosporden tremenet e pigner tamm-ha-tamm betek Lestonan a-dreuz parkadoù douar druz. Tourioù an iliz veur e harzh ar Fruji a ya war zigreskiñ e vogidell-vintin damdeuzet enni traoniennoù ar Jed hag an Oded hag e tizher dizale ur gompezenn uhel war-dro pemzek metr ha kant, ha pignat goustadik war-du Kore ha Brieg. N’emaomp ket gwall bell diouzh ar Stangala, met n’her gwelomp ket c’hoazh koulskoude. Setu avat un diskenn : aze emañ an Oded hag e tegouezomp gant ur pont kozh goloet a c’hlasvezh. Echu eo ganeomp an hent aes : emaomp o vont da zistroiñ da Gemper a-dreuz pradeier ha parkeier.
 
Karadek ha peoc’hus eo traonienn an Oded dre amañ. War an tu kleiz ez eus ur « roz » da laret eo ur grec’hienn serzh ha koadek. War an tu dehou, avat e XXXar tamm-ha-tamm an torgennoù etrezek an hanternoz.
 
A-benn ur pennadig emaomp dindan bolz teñval ur c’hoad-sapr. Dre zindan ar gwez ez eus un hentig dudius oc’h heuliañ ur ganol a gas dour an Oded da vilin vras Bollore a vez graet enni paper sigaret anavezet gant an holl. Kluchet eo an uzin e donig-don an draonienn, kelc’hiet a-bep-tu gant ar c’hlasvezh ; ha biskoazh n’eo bet louzet nebeutoc’h an natur gant labour an den.
 
Ar ribl kleiz a zeu da vezañ serzhoc’h-serzhañ e Grifonez[2]. An Oded a rede betek amañ war du ar c’hornog a dro en un taol war du ar c’hreisteiz. Un arvest dispar eo diouzh an uhelennoù pevar ugent metr a-zioc’ h ar stêr, gwelout ar stêr-se oc’h ober ur gildroenn vras hag o lammat war ar c’herreg. E Grifonez eo e tizhomp ar Stangala vras. Hiviziken ez eo ken uhel an daou ribl. Betek milin ar Penn-C’hoad, a-hed tri-c’hard lev bennak e tiskenn ar stêr eus ur metr ha daou ugent a-uhelder da zek hebken.
 
Un nebeut bloavezhioù a zo e reas an ijinourien o soñj da sevel ur chaoser bras e-kichen milin ar Penn-C’hoad. Ul lenn a vije bet neuze el lec’h m’emañ bremañ ar Stangala evel an hini a zo e Gwerledan war ar Blanwezh. Elektrisite a vije bet e-leizh evit Kemper ha Kerne-Izel a-bezh.
 
N’eo ket bet kaset ar soñj-se da benn avat, n’ouzon dare perak. Ar Stangala a zo atav ar Stangala, ur stêr herrek ha birvidik. Stangala Vras da gentañ, meurdezusoc’h ha gouesoc’h ; Stangala Vihan da c’houde gant koadouigoù ha gwenodennoù, ma kar Kemperiz mont da vale ha ma klever e-pad an hañv c’hoarzhadennoù ar vugale o c’hoari toull-kuzh : an div Stangala leun a zluzed, darempredet gant pesketaerien c’houiziek al « lancer léger ». Etre uhelennoù Beg ar Menez ha chapel Sant Gwenole ez eo e gwirionez ar Stangala ur baradozig dic’hortozet.
 
E milin ar Penn-C’hoad eo echu hon tro-vale. Diouzh tu Kemper ez eo kalz ledanoc’h an draonienn. Hebdale e vezimp e kompezenn tachenn Geruhel. Amañ e tegouezh an Oded hag ar Jed an eil gant egile. Ha ne deo kompezenn Geruhel nemet kendalc’h traonienn ar Jed ken eeun adalek Sant-Ivi.
 
Ma ‘z oc’h un tammig furcher e c’houlennot ouzhin goude ar bale-se : Perak n’eo ket heñvel atav traonienn an Oded eus Landudal betek Kemper ? Perak ez eus da gentañ muioc’h a sav gant unan eus ar ribloù eget gant egile all ? Perak da c’houde, e red ar stêr dre wask torgennoù uhel ar Stangala ? Perak ivez ez eus kement a dizh gant an dour o redek dre wask reier ar Stangala ? Perak erfin ez eo ken ledan traonienn ar stêr habaskaet en-dro goude milin ar Penn-C’hoad ?
 
Eeun eo an abegoù. Da gentañ holl e rede an Oded war gompezennoù uhel Beg ar Menez, Sant Gwenole, Lestonan, kalz uheloc’h eta eget bremañ ; tamm-ha-tamm, dre forzh krignat ha dispenn eo diskennet er c’hompezennoù-se. Ar garregenn avat, n’oa ket ken kalet e pep lec’h . A-raok Grifonez e kaver maen greunek (pe granit) war an tu kleiz, ur seurt maen kalet ha fetis eo. War an tu dehou er c’hontrol e kaver dreist holl maen-sklent (pe chist) : kalz boukoc’h eo. Rak-se ez eo bet dispennet buanoc’h ar ribl dehou eget ar ribl kleiz. Etre Grifonez ha milin Penn-C’hoad e kaver maen-greunek diouzh an daou du : n’eo ket souezhus eta gwelout torgennoù uhel diouzh an daou du ha kement a gerreg o virout ouzh an dour da redek. E-kichen Kemper erfin emañ adarre an Oded er maen-sklent evel ar Jed adalek Sant-Ivi ; maen bouk adarre, traonienn ledan adarre.
 
Kalz plijusoc’h e vije an troioù bale ma c’helljed gouzout atav perak emañ an traoù evel m’emaint. Gwelout maezioù brav a zo mat. O c’hompren a zo gwelloc’h. Mar doc’h eus Kemper kit ta betek ar Stangala. Sellit en-dro deoc’h ha klaskit kompren. Ne po ket kollet hoc’h amzer.
 
Lan Devenneg
(André Guilcher)


[1] Pe Stank Ala, nepell diouzh milin Vollore emañ ar feunteun lec’h vez enoret Sant Ala pe Alar a zo anveet bremañ Stangala. N’emañ ket aze avat met pelloc’hik e tu ar sav-heol. Stank pe stankenn a vez graet e Bro Gerne eus un draonienn.

[2] Diouzh ar pezh a lavar ur marvailh e oa ur grifon o chom eno gwechall, da lavarout eo ur mell aerouant spontus a lonke ar merc’hed yaouank.


Kanaouennoù brezhonek Jos ar Saoz

Kanaouennoù brezhonek Jos ar Saoz

Jos ar Saoz,bet ganet er reunig er bloavezh 1883, zo bet e veviñ er Marok e-pad e vuhez. Deuet war e leve e Breizh en deus skrivet e vuhez e brezhoneg e doare ar gwerzioù. Enrollet gant Bernez Rouz, ar c'hanaouennoù-se zo bet roet da Dastum.



Joseph Le Saux, né au Reunic en 1883, s'est engagé en 1904 dans la marine. Il reste deux ans en Extrême -Orient puis en Afrique du Nord. Il s'installe comme colon au Maroc où il restera à Benamed pendant cinquante cinq ans. Rentré en Bretagne, il a écrit plusieurs chansons racontant sa vie.
Jos ar Saoz avait reçu la visite des collecteurs de Dastumerien Bro c'hlazig. Ses chansons sont conservées dans le centre de documentation d'Arkae et ont été transmises à Dastum.

 

Chanson va buhez / La chanson de ma vie

1.
 
 
 
 
Tri ugent vloaz em eus bevet, er maez deus va bro garet
Mes al langach brezhonek n'em eus ket disoñjet
 
 
J’ai vécu soixante ans hors de mon pays adoré
Mais je n’ai pas oublié la langue bretonne
 
 
2.
 
 
 
 
Yaouank c'hoazh me oa kuitaet va bro gozh Breizh-izel,
Evit mont da c'hounez ma boued e-barzh ar broioù pell :
 
 
Jeune encore,  j’ai quitté mon vieux pays de Basse-Bretagne
Pour gagner mon pain dans de lointaines contrées :
 
3.
 
 
 
 
Da Saïgon en Indochin digentañ e oan bet,
Goude oan deuet d'an Afrik da vro an Arabed.
 
 
 
D’abord j’ai été à Saïgon en Indochine
Et ensuite je suis allé en Afrique au pays des Arabes
.
 
4.
 
 
 
 
E-barzh ar Marok em eus bevet pad pemp ploaz ha hanter-kant,
Ha 'm eus graet kalz micherioù ; gounezet 'm eus bet arc'hant.
 
 
Au Maroc j’ai vêcu pendant cinquante-cinq ans
Et j’ai pratiqué plusieurs métiers ; j’ai gagné de l’argent.
 
5.
 
 
 
 
Boulanjerezh da gomaéns e barzh Kasbah Ben Ahmed
Kafe, hotel ha restaurant ‘barzh ar vro-se em eus graet.
 
 
J’ai été Boulanger au début à la Casbah de Ben·Ahmed
Puis j’ai tenu un café, hôtel, restaurant dans ce meme endroit.
 
6.
 
 
 
 
Defrichet em eus douaroù, pevar c'hant devezh-arat
Savet am eus eno tier evit an dud da lojañ.
 
 
J’ai défriché deux cents  hectares de terres,
J’y ai construit des logements pour que les ouvriers y vivent.
 
7.
 
 
 
 
Penvidik oan deut neuze, mes maleuruzamant
Va madoù zo bet kemeret gant ar gouarnamant.
 
 
 
J’étais devenu riche, mais malheureusement
Mes biens ont été confisqués par le gouvernement.
 
8.
 
 
 
 
Ar gouarnamant pehini ‘noa gwerzhet din tout an douaroù-se
Neus kemeret 'nezo en dro hep paeañ “indemnite”.
 
 
Le gouvernement qui m’avait vendu toutes ces terres
Me les a reprises sans verser d’indemnités.
 
9.
 
 
 
 
Soñj a teuas din neuze deus va bro Breizh-Izel,
Da behini a garan mont en dro da vervel.
 
 
Je me souvins alors de mon pays de Basse-Bretagne
Dans lequel j’aimerais retourner finir ma vie.
 
10.
 
 
 
 
Hag em eus kuitaet an Afrik evit dont da va bro,
Da Vreizh-izel va bro garet da c'hortoz va maro.
 
 
 
Et j’ai quitté l’Afrique pour revenir au pays.
En Basse-Bretagne, mon cher pays j’attendrai la fin.
 
11.
 
 
 
 
Ha betek an eur-se, me a gano brezhoneg
Langaj deus va yaouankiz n'em eus ket c'hoazh disoénjet.
 
 
Et jusqu’à ce moment je chanterai en breton
Le langage de ma jeunesse que je n’ai pas encore oublié.
 
12.
 
 
 
 
Bremañ e-barzh va bro garet brezhonek, me a gan c'hoazh
Hirio ha gant plijadur e-barzh parrez 'n Erge-Vras.
 
 
 
Maintenant dans mon cher pays bretonnant, je chante encore
Aujourd’hui et avec grand plaisir dans la paroisse du Grand-Ergué.
 
 
 
 
 
 
 
 
Kanet gant Jos ar Saoz e Miz Ebrel 1976
E ti ar re gozh "Koad ar vorc'h" e Fouen.

© Dastumerien Bro c’hlazig
 
 
Chanté par Jos ar Saoz le mois d’Avril 1976
Á la maison de retraite “Koad ar Vorc’h” à Fouesnant
 
 


Chanson Ar martolod yaounank

1.      Er bloavezh naontek kant pevar, an amzer a zo paseet
         Hag e-barzh ar gêr a Vrest me oa ‘n em añgajet
 
2.     Me moa sonjet ‘n em añgajet, e-barzh ar vartoloded
        Evit mont da voiajiñ, d'ar pevar c'horn deus ar bed
 
3.     Da Doulon oan bet kaset ur pennadig goude
        Deus pelec'h oan partiet komansamant miz Here.
 
4.     Evit mont d'ar broioù pell digant va batimant
        Evit ober daou vloaz kampagn En Extrem-Orient.
 
5.     Deus war bont va batimant deus kreiz ar morioù bras
        E Breizh-izel a sonjen mes alas din siwazh.
 
6.     E-lec'h pourmen ar pardonioù gant va mestrezik fidel
        Emaon o ruilhal war ar morioù war ur batimant brezel
 
7.     Emaon bremañ er C'hochinchin ur pennad amzer zo
        En ur sevel deus ar mintin e roan ur sell tro-war-dro
 
8.     Mes alas ne welan ket nemet broioù savaj
        E pere e rankomp chom breman e-pad daou vloaz
 
9.     Ar pezh a zeu d'am c'honsoli ur wechik an amzer
        Eo pa zeuan gant plijadur da resev ul lizhe

10.   Hag an devezh a hirio ur joa vras am eus bet
        En ur lennat ul lizherik gant va mestrez skrivet
 
11.   Hag e-barzh al lizher-se em eus kavet ur fleurenn
        Pehini a lavaras din evel ur vouezh souverenn
 
12.   War va delioù alaouret da vestrezik fidel
        Pa he deus hi va daspugnet war douar Breizh-izel
 
13.   He deus depozet ur bouch en da intension
        An dour en he daoulagad en ur ouelet d'he mignon
 
14.   Hag he deus din lavaret en ur serriñ he lizher
        Te a hasto anezho da zont buan d'ar ger
 
15.   Setu aze Konfidañsoù da vestrezik Mari
        En em hastit martolod yaouank da zont d'he c'honsoli
 
16.   Ar chanson-man zo bet kompozet e-barzh ar ger a Saigon
        Digant ur martolod yaouank deus bord an Acheron
 
17.   Hag ar martolod yaouank-se hirio a zo deut kozh
        Dek vloaz ha pevar ugent neus bremañ Jos Ar Saoz
 
1 8.  Mes Kanañ a ra Atav hag hirio e kan c'hoazh
        En enor d'an dud kozh pere zo oajet bras

 

Ti bras koad ar voc'h

1.    Bremañ e parrez Fouenant tre kichen e Kemper
       Kalz tud kozh a gav hirio aezamant vat ha mizer

2.    Un ti bras zo savet espres evit degemer tud kozh
       E-lec'h e c'hallont debriñ ha kousket mat deus an noz

3.    E-barzh an ti bras-se bremañ tud kozh kazi abandonet
       A gav c'hoazh tammoù plijadur digant o c'hamaraded

4.    En ur gaozeal deus ar vuhez start neusont bet
       En ur labourat an douar pe war ar mor o pesketet

5.    Hag ar re deus an dud kozh-se hag a c'hoari c'hartoù
       Amañ gant o c'hamaraded e reont partiadoù

6.    Gwelet a reer er maner zo merc'hed ha gwazed kozh
       C'hoari c'hartoù asamblez a-wechoù betek an noz

7.    Mes ar re gozh all koulskoude,pourmen a garont gwelloc'h
       E yeont da ober neuze un droiadig barzh ar vorc'h

8.    Barzh ar vorc'h e vez evet div pe deir gwerennad
       Lod deus outo teu en dro un tammig badaouet

9.    An ti bras-se zo dirijet digant an Itron Michel
       Karet mat deus toud an dud kozh,« Tous disent du bien d'elle ».

10.   Ar wirionez va doue, me gred lavaret deoc'h
        An dud kozh a zo kontant barzh residañs Koad ar vorc'h

11.   Ar chanson-man a zo kanet gant unan deus an dud kozh
        Trizek bloaz ha pevar ugent en deus echu Ar Saoz